W obecnych czasach zjawisko globalizacji staje się coraz bardziej zauważalne i znaczące. Obejmuje ono szereg procesów zachodzących w światowej ekonomii, polityce, kulturze i życiu społecznym. Procesy te prowadzą do ujednolicenia w każdej sferze życia i w każdym niemal kraju na naszym globie. Jednocześnie gospodarka poszczególnych państw staje się coraz bardziej zależna od gospodarki światowej. Wpływ globalizacji obserwuje się w wielu formach działalności ludzkiej na świecie. Niewątpliwie przynosi ona wiele korzyści. Jednak ma też wielu przeciwników, którzy wskazują na zagrożenia, które niesie ze sobą.
Czy zatem globalizację możemy postrzegać jako zjawisko bardziej pozytywne, czy jednak negatywne? Poniżej spróbuje przedstawić zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki globalizacji i ocenić, które z nich są bardziej istotne w kontekście oceny tego zjawiska.
Globalizacja ma wpływ na różne sfery funkcjonowania człowieka: społeczną (społeczno-kulturową), gospodarczą (gospodarczo-technologiczną), ekonomiczną i ekologiczną. Jej entuzjaści zaznaczają, że jest ona główną siłą napędzającą przemiany społeczne, polityczne i ekonomiczne. Wpływa również na zwiększenie tempa rozwoju i przemian zachodzących w świecie. Dzięki niej światowa gospodarka coraz bardziej się integruje. Poprzez znoszenie barier między narodami globalizacja sprzyja rozwojowi cywilizacyjnemu świata. Umożliwia większy dostęp do kapitału i nowych rozwiązań technologicznych przez co umożliwia wzrost poziomu życia na całym świecie. Globalizacja w pewnym stopniu zapewnia trwały wzrost gospodarczy, gdyż sprzyja tworzeniu dogodnych warunków dla inwestycji zagranicznych i promuje efektywność i wydajność. W ten sposób, w wyniku lepszego wykorzystania pracy ludzkiej (np. poprzez bardziej korzystny podział pracy między krajami), zasobów surowcowych oraz kapitału finansowego, wpływa na zwiększenie ogólnego dobrobytu. Związane jest to również z tym, że ze względu na wzrost liczby miejsc pracy w krajach słabo rozwiniętych, zmniejsza się tam poziom bezrobocia. Wraz ze wzrostem konkurencyjności dużych firm obecnych na rynku obserwowany jest wzrost jakości towarów oraz usług.
Niewątpliwą zaletą globalizacji jest swoboda przepływu ludzi, kapitału, towarów oraz usług. Po pierwsze sprzyja to tworzeniu się międzynarodowego rynku pracy, po drugie umożliwia rozwój turystyki i poznanie innych kultur. Dzięki temu wzrasta tolerancja i zrozumienie dla odmienności innych kultur, obyczajów i poglądów. Dzięki obecności imigrantów, kultury narodowe wzbogacane są o elementy pochodzące z innych krajów i regionów.
Nieodłącznym elementem globalizacji jest wzrost swobody i tempa wymiany informacji. Dzięki temu wiadomości o istotnych wydarzeniach, takich jak klęski naturalne, zmiany polityczne, czy osiągnięcia naukowe, rozprzestrzeniają się bardzo szybko po całym świecie. Umożliwia to szybszy rozwój nauki oraz szerzenie kultury.
Globalizacja sprzyja rozwojowi różnych form współpracy na arenie międzynarodowej. Dzięki swobodzie wymiany informacji możliwe jest np. rozszerzenie i wzmocnienie działań na rzecz ochrony środowiska. Podejmowane są wspólne działania mające na celu poprawę stanu atmosfery (np. szczyty klimatyczne, konwencje klimatyczne). Powstają międzynarodowe organizacje, których działanie ukierunkowane jest na kwestie ochrony środowiska. Ich funkcjonowanie przynosi wymierne skutki.
Z drugiej strony należy wziąć pod uwagę, że w rzeczywistości globalizacja wywołuje również negatywne skutki. Towarzyszą jej często przeciwstawne zjawiska, które jednak nawzajem napędzają się i wzmacniają. Wśród tego rodzaju efektów globalizacji wyróżnia się jednoczesną integrację i dezintegrację, osłabienie i wzmocnienie poczucia odrębności i tożsamości lokalnej, rozpowszechnienie demokracji przy jednoczesnym osłabieniu jej mechanizmów, wzrost kontrastów społecznych – np. ubóstwa i bogactwa, upowszechnienie tolerancji, ale także nasilenie fundamentalizmów i fanatyzmów, uniwersalizację i jednoczesną dywersyfikację kulturowo‐cywilizacyjną.
Na skutek rozprzestrzeniania się uniwersalnego wzorca kulturowego, tej samej mody, gustów, rodzajów rozrywki, zanika różnorodność kulturowa świata, lokalne tradycje oraz zwyczaje. Światowa kultura się uniformizuje, ludzie zaczynają żyć w podobny sposób i zatraca się odrębność, co stanowi zagrożenie dla zachowania tożsamości narodowej. Produkty regionalne są trudniej dostępne lub traktowane są jako atrakcja turystyczna. Następuje ekspansja amerykańskiej kultury popularnej, kosztem innych, mniej rozprzestrzenionych kultur. W konsekwencji w społeczeństwie zaczyna obowiązywać jeden wzorzec piękna, który nie jest dopasowany do różnic między mieszkańcami różnych regionów świata. Następuje również popularyzacja konsumpcjonistycznego trybu życia („mcdonaldyzacja”).
Światowe rynki monopolizowane są przez międzynarodowe koncerny, które wypierają lokalne marki niewytrzymujące konkurencji. Często są sprzedawane dużym firmom zagranicznym. W ten sposób następuje niszczenie krajowej produkcji. Taka sytuacja na rynku sprzyja sztucznemu utrzymywaniu wysokiego poziomu cen produktów. Preferencyjne traktowanie zagranicznych firm stanowi obciążenie dla budżetu państwa. Przez to również korzyści z handlu nie rozkładają się równomiernie. Zdecydowanie bardziej korzystają na nim międzynarodowe korporacje i państwa wysoko rozwinięte. Co więcej, zdarza się, że międzynarodowe przedsiębiorstwa inwestujące poza granicami nie przestrzegają praw pracowniczych i wykorzystują zatrudnionych ludzi. Prowadzi to do pogłębienia dysproporcji gospodarczych między państwami bogatymi i biednymi. Jednocześnie wszelkie kryzysy gospodarcze odczuwalne są w różnych regionach świata. Strefa gospodarcza i polityczna staje się uzależniona od kapitału ponadnarodowego.
Powyższy wykres, określany jako „krzywa słonia”, przedstawia, jak zmienił się dochód rozporządzalny kolejnych percentyli światowej populacji w okresie 1988-2008. Wykres pokazuje, że w tych latach najszybciej rosły dochody światowej klasy średniej, czyli ludzi będących w przedziale 30-70% rozkładu zamożności. Są one obecnie o ok. 60% wyższe, niż początkowo. Pojęcie światowa klasa średnia odnosi się do ludzi żyjących za 2-5 dolarów dziennie, głównie w Chinach, Indiach, Indonezji czy Brazylii. Znaczny wzrost gospodarczy w tych krajach przełożył się na istotną poprawę dochodów dużej części światowej populacji.
Wąski wzrost po prawej stronie wykresu (trąba słonia) odpowiada światowej klasie wyższej, czyli przede wszystkim mieszkańcom Europy, Azji Wschodniej i Stanów Zjednoczonych. Wzrost dochodów w tej grupie związany jest z rosnącymi nierównościami dochodowymi w tych krajach. Dochody klas niższych i średnich (przedział 80-90% światowej populacji) pozostawały na tym samym poziomie, podczas gdy wynagrodzenia otrzymywane przez klasy wyższe (w szczególności najbogatszy 1%) rosły bardzo szybko. Oba te zjawiska są ściśle ze sobą związane. W dobie globalizacji rozwój gospodarczy Chin, czy Indii wiąże się ze stagnacją gospodarczą w Europie i Stanach Zjednoczonych. Wpływa ona negatywnie na sytuację nisko kwalifikowanych pracowników. Osoby o wyższej pozycji społecznej są w stanie wykorzystać rozwój technologiczny i inne czynniki, dzięki czemu pomnażają zyski.
Wraz z upodabnianiem się trybu życia następuje globalizacja problemów (np. choroby typu AIDS, narkomania), zagrożeń i patologii społecznych. Wzrasta przestępczość międzynarodowa oraz zagrożenie terroryzmem. Swoboda przemieszczania się powoduje wzrost migracji i uchodźctwa, co nie zawsze postrzegane jest pozytywnie. Wpływa to również na łatwiejsze przemieszczanie się epidemii, ze względu na dużą ruchliwość ludzi na całym świecie tego rodzaju niebezpieczeństwa rozprzestrzeniają się błyskawicznie.
Globalizacja, nastawiona na zysk, może być niebezpieczna dla środowiska naturalnego. Masowe lokalizowanie zakładów generujących toksyczne odpady (np. w przemyśle odzieżowym lub chemicznym) prowadzi do jego degradacji. Dynamiczny rozwój przemysłu na świecie zwiększa eksploatację surowców naturalnych i w znacznym stopniu zagraża klimatowi na Ziemi. Powoduje także zwiększone zużycie energii. Przejmowanie podstawowych zasobów wody pitnej przez duże zakłady produkcyjne skutkuje pogorszeniem warunków środowiskowych życia mieszkańców.
Duża ilość i niespójność informacji udostępnianych w Internecie prowadzi do komunikacyjnego chaosu, przez co trudno jest ocenić prawdziwość i użyteczność danej wiadomości. Możliwość udostępnienia dowolnej informacji sprzyja polaryzacji, przez co stwarza dogodne warunki dla rozwoju fundamentalizmu religijnego i separatyzmu etnicznego, które z kolei wpływają na powstawanie konfliktów i rozwój terroryzmu. Globalizacja ułatwia przepływ kapitału, co sprzyja międzynarodowej przestępczości zorganizowanej (np. „praniu brudnych pieniędzy”).
Jak wynika z przedstawionych powyżej skutków globalizacji, może mieć ona zarówno pozytywne, jak i negatywne konsekwencje. Wydaje się jednak, że te negatywne zdecydowanie przeważają swoją istotnością, gdyż mają znacznie większy wpływ na bezpieczeństwo i stabilność życia. Na skutek globalizacji rządy tracą stopniowo wpływ na takie dziedziny, jak ochrona praw człowieka, gospodarka, bezpieczeństwo czy polityka socjalna. Opinia publiczna kształtowana jest przez media, które są kontrolowane przez ponadnarodowe koncerny. Globalizacja powoduje dominację ekonomii nad polityką, co może stanowić duże zagrożenie dla demokracji.
Źródła:
[1] https://mgrodzicki.files.wordpress.com/2016/07/elephant.png
Zofia Juchniewicz
コメント