Część I
Być może nie wiecie, że Sir Isaac Newton, wielki angielski przyrodnik żyjący na przełomie XVII i XVIII w. kojarzony przede wszystkim z prawami powszechnego ciążenia oraz zasadami dynamiki, prowadził również badania nad pryzmatem. Pryzmat był wówczas uważany za magiczny przedmiot „pokazujący” różne kolory.
Dziś wiemy, że pryzmat to graniastosłup o podstawie trójkąta wykonany z przezroczystego materiału, zazwyczaj szkła. Przechodzące przez pryzmat światło podlega dwukrotnemu załamaniu – przy wejściu do pryzmatu (powietrze / szkło) oraz przy wyjściu (granica szkło / powietrze).
Bieg promienia światła w pryzmacie przedstawia poniższa ilustracja.
Rys. 1. Droga promienia światła w pryzmacie (www.ifpan.edu.pl)
Sir Isaac Newton podczas swych badań zaobserwował, że światło słoneczne to mieszanina światła o różnych kolorach, które nazwał podstawowymi. Dziś wiemy, że zestaw siedmiu kolorów powstały wskutek rozszczepienia wiązki światła białego to widmo światła białego. Kolory tęczy, które znamy, kolory kropel rosy, czy bąbelków wody gazowanej w oświetlonej słońcem szklance to właśnie to.
Rys. 2. Mechanizm powstawania widma światła białego podczas przejścia przez pryzmat
(www.zpe.gov.pl)
Czas na małe zadanie: uporządkuj w kolejności siedem kolorów widma światła białego rozpoczynając od czerwonego. Trudne? Pewnie tak, zwłaszcza dla tych, którzy nie mają fotograficznej pamięci. Zatem może pomocny będzie szyfr: CPŻZNGF? Jego rozwiązanie zaproponował Neil de Grasse Tyson, a brzmi ono: Czemu Patrzysz Żabko Zielona Na Głupiego Fanfarona? (Neil de Grasse Tyson, Gregory Mone: Astrofizyka dla młodych zabieganych, wyd. Insignis, Kraków 2019 r., str. 143.).
Część II
W widmie światła występuje osiem kolorów! Gdzie? Na Dysku. „Na dysku rozróżniamy - oczywiście - dwa podstawowe kierunki: osiowy i krawędziowy. Ponieważ jednak dysk wiruje z szybkością jednego obrotu na osiemset dni (w celu równego rozłożenia ciężaru między podtrzymujące go gruboskóre bestie, jak stwierdził Reforgule z Krulla), wyróżnia się także dwa kierunki pomniejsze: obrotowy i opaczny. Małe słońce orbitujące wokół Dysku utrzymuje niezmienną trajektorię, a majestatyczny Dysk kręci się pod nim, łatwo więc pojąć, że rok składa się nie z czterech, a z ośmiu pór. (…) Tydzień Dysku składa się naturalnie z ośmiu dni, a w widmie światła występuje osiem kolorów. Osiem to liczba mająca na Dysku istotne znaczenie okultystyczne i nigdy, ale to nigdy, nie może wypowiedzieć jej mag.” (fragment geografii i kosmologii Dysku, Terry Pratchet: Kolor Magii, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2012 r., str. 14-15.).
Pewnie nie wiesz, że ósmy kolor widma to Oktaryna (ang. Octarine) – kolor emitowany przez energię magiczną. Ponoć jest to zielonkawo-żółty fiolet, ale zwykli ludzie zamiast niego widzą tylko czerń. Ósmy kolor widoczny jest tylko dla magów, kotów i istot nadprzyrodzonych. Widzisz czasem Oktarynę?
Pierwsza część tego artykuł zawiera treści udowodnione naukowo i fakty powszechnie znane. Natomiast druga część dotyczy koncepcji fantastycznej (fikcja literacka) stworzonej przez Terry’ego Pratcheta, autora bestsellerowej serii Świat Dysku.
Zachęcam do lektury tekstów Pratcheta!
Franciszek Muster
Bibliografia:
· T. Pratchett: Kolor Magii, wyd. Prószyński i S-ka, Warszawa 2012
· N. de Grasse Tyson, G. Mone Astrofizyka dla młodych zabieganych /, wyd. Insignis, Kraków 2019
Źródła grafiki:
Comments